بانوی زیبای ایران زمین

سرچشمه اصلی رود کارون، آب کاج از زردکوه بختیاری در رشته کوه زاگرس است که با ورود به شوشتر در خوزستان به دو شاخه گرگر و شطیط تقسیم می شود ولی دوباره در جنوب شوشتر به هم متصل شده و سپس رود دز در شمال اهواز به این رودخانه ملحق می شود. علاوه براین ها، رود کارون، با ورود به خرمشهر، دوشاخه شده و یکی از شاخه ها به اروندرود در مرز ایران و عراق می ریزد و دیگری با ادامه مسیر به خلیج فارس می پیوندد. 

همچنین رودخانه کارون، تنها رودخانه ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. بدین معنی که؛ آن قسمت از این رودخانه که بین بند قیر و خرمشهر واقع شده و شامل مجموعه آب رودخانه های کارون و دز می باشد، قابل کشتیرانی است و طول این مسیر به طور تقریبی به ۱۹۰ کیلومتر می رسد

مسیر عبوری رودخانه کارون از شهرستان های شهرکرد، بروجن، لردگان، ایذه، مسجد سلیمان، شوشتر، اهواز و خرمشهر، استان های چهار محال و بختیاری و خوزستان است. این رودخانه دایمی است و حوزه آن خلیج فارس و دریای عمان است. طول آن 890 کیلومتر و ارتفاع سرچشمه 3000 متر می باشد و مسیر کلی آن نخست جنوب خاوری سپس باختری و شمال باختری است و در شهرستان های شوشتر و اهواز و خرمشهر جنوب باختری است. سواحل این رودخانه چشم اندازهای زیبایی دارد

روزانه ۲۰ هزار متر مکعب آب از رودخانه کرخه توسط آبراهی به نام کانال شهید چمران به رودخانه کارون منتقل می‌شود. زمانی کارون عریض‌ترین و پرآب‌ترین رودخانه ایران بود. اما امروز بیشتر از آنکه شبیه یک رود پرخروش باشد، به نهر کم آب و کوچکی می‌ماند که برای دفع آبهای سطحی ساخته شده است. سدهای مختلفی بر روی این رودخانه ساخته شده‌اند که مهم‌ترین آنها، سدهای کارون ۱، کارون ۳، کارون ۴، مسجد سلیمان و در پایین‌تر، سدهای گتوند علیا و سد تنظیمی گتوند می‌باشند.

رود کارون درسنگ نوشته‌های باستانی کرن، کرنک و کوهرنگ نامیده شده و اولین تمدن‌های بشری درکنار آن شکل گرفته است این رود با درازای ۹۵۰ کیلومتر طولانی‌ترین رودی است که تنها در داخل ایران قرار دارد و همچنین تنها رود ایران است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. آب آشامیدنی کلان‌شهر اهواز از رودخانه کارون تامین می‌شود.

سرچشمه شاخه‌های اصلی کارون (ارمند و بازفت) و چشمه دیمه، زردکوه بختیاری در استان چهار محال و بختیاری است ولی شاخه‌های فرعی آن از کوه‌های گوناگون سرچشمه می‌گیرند. این رود، پس از گذر از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم، در منطقه‌ای به نام گتوند وارد دشت خوزستان می‌شود. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه تقسیم می‌شود که در جنوب شوشتر با یکدیگر پیوند می‌یابند. مهم‌ترین شاخهٔ فرعی کارون، رود دز است که در شمال اهواز به کارون می‌پیوندد. رود کارون در مرز ایران و عراق، به اروندرود پیوسته و روانه خلیج فارس می‌شود. پیچ و خم‌های موجود در سر راه این رود، خوزستان را به جلگه‌ای بی‌نظیر تبدیل کرده‌است.

رودخانه ابتدا در جهت عمومی شمال غرب و سپس در جهت جنوبی از میان بلندی و پستی‌های زاگرس به سمت جلگه خوزستان حرکت کرده و پس از خروج از کوهستان و اتصال تعداد زیادی رود به آن، در شمال شوشتر به دو شعبه تقسیم می‌شود. شعبه خاوری گرگر یا دودانگه و شعبه باختری که بزرگ تراست شطیط یا چهاردانگه نامیده می‌شود. دو رود منشعب شطیط و گرگر و رودخانه دز که بزرگترین ریزآب‌های کارونند در حوالی محلی به نام بند قیر در نزدیکی شوشتر بهم متصل می‌شوند و کارون بزرگ و حیات بخش را می‌سازند. پس از آن رودخانه وارد اهواز می‌شود و با مشروب ساختن نواحی حاشیه ای شهر، از وسط آن عبور کرده و از سمت جنوب شهرستان به سمت خرمشهر جریان می‌یابد. در شرق شهر خرمشهر به دوشاخه تقسیم می‌شود. شاخه غربی به نام بهمنشیر به جنوب غربی جریان یافته و از طریق خورموسی به خلیج فارس راه می‌یابد و شاخه شرقی از جنوب خرمشهر گذشته و به اروند رود می‌ریزد.

داستان حیات، قصه ای جدانشدنی از نام کارون است. براساس مطالعات انجام شده، در رودکارون 32 گونه ماهی زندگی می‌کند که تقریباً شامل18% گونه‌های آب شیرین ایران است. شیربت، توینی، لوتک، حمری، برزم، نازک، اتره، شلج، کپور، گاراء نا، بنی، کتان، سلیمانی، بیاح، مارماهی، اسیله، چمو شماری از ماهیان ساکن در رودخانه اند.

از گیاهان غوطه ور و برآمده از آب کارون می‌توان به نی، گرز، هفت بند، آب تره(بولاغ اوتی)، سازو (تنجدصوف)، اویارسلام، نخل مردابی و تیزک اشاره کرد که ضمن تامین اکسیژن آب به عنوان منبع سرشار از مواد غذایی مورد استفاده آبزیان قرار می‌گیرند. قورباغه هایی با خصوصیات ظاهری و جثه‌های متفاوت و انواع لاک پشت از دیگر جانداران رود به شمار می‌روند که معمولاً در کانال‌ها وشبکه‌های آبیاری قابل مشاهده اند. بیشه زارهای پوشیده ازپده ، گز و جاز، در دوسوی کارون که تا زمانی نه چندان دور جولانگاه گوزن زرد، یوزپلنگ و گربه وحشی خوزستان بود و ساحل زیبای کارون امروزه زیستگاه ده‌ها نوع پرنده بومی مانند حواصیل، گاوچرانک، اردک مرمری، دال، کبک، تیهو، دراج، یلوه، فاخته، سبز قبا، ماهی خورک، هدهد چکاوک، دم جنبانک، چلچله، سار، توکا، گنجشک است. این بیشه زارها همه ساله در فصول سرد پذیرای صدها هزار مرغ مهاجر مانند کشیم، پلیکان، بالکان، بوتیمار، حواصیل، کفچه، لک لک، فلامینگو، غاز، آنقوت، تنجه، کله سبز، اردک، بلدرچین، درنا، هوبره، صدف خوار، پرستو، سینه سرخ، بلبل وحتی عقاب وشاهین و کرکس است که با توجه به اقلیم خاص استان و به امید هوایی مطبوع و غذای کافی در قالب دسته‌های بزرگ به مهمانی زمستانه دشت بخشنده خوزستان و رود پرآب کارون می‌آیند.

عرض زیاد و بستر نسبتاً عمیق رودخانه، امکان کشتیرانی درآن را مهیا نموده است به طوری که تا اوایل قرن جاری این رودخانه تا اهواز، بخشی از مسیر آبی حمل کالا به شمار می‌رفت. اما امروزه در محدوده شهر اهواز به دلیل عدم لایروبی بستر رود و احداث پلهای متعدد امکان کشتیرانی وجود ندارد.