منطقه در خطر است/ مردم ذله شده اند

عفیفه صیوانی: کشور ما با پدیده ریزگرد آشنا نبود. حدود ۱۰ سال پیش تازه متوجه این موضوع شد، چرا که ریزگردها آسمان اهواز را تیره کرد.منشأ این ریزگرد‌ها خارجی بود. بنابراین اکنون ریزگردهایی که وارد کشور می شوند و به چندین استان می‌روند منشأ خارجی دارند. قطر این ریزگردها کمتر از دو هزارم میلی متر است. بنابراین هزاران متر می توانند بالا بروند.
به گزارش صبحانه پرس مطالب فوق اظهارات "پرویز کردوانی"، پدر علم کویر شناسی ایران  در گفت و گو با روزنامه «ابتکار»است که اعتقاد دارد کم‌آبی و خشک شدن زمین های کشاورزی یکی از دلایل پیدایش ریزگرد هاست و راهکار‌های خود برای حل مساله ریزگرد‌ها را این گونه ارائه می‌دهد:
 "روز به روز سطح زمین هایی که کشت نمی شود، افزایش می یابد، برای اینکه شایعه کردند در کشاورزی آب زیادی هدر می رود. بنابراین در مناطق روستایی چاه های غیر مجاز را به طور کلی بسته اند که این برای تامین معاش یک خانوار مشکل ایجاد کرده است.

الان مقدار آب مورد نیاز برای کشاورزی را به شهر، صنعت و مناطق ویژه اقتصادی اختصاص داده اند. آب در اولویت توسعه شهری است. همین عدم رونق کشاورزی سبب ایجاد ریزگردها می شود. با این وجود،‌ وقتی آب را کم می کنیم و در چاه ها را می بندیم، مردم روستاها مهاجرت می کنند."

گرچه ایران توانسته است اولین قطعنامه گرد و غبار را در سازمان ملل به تصویب برساند اما کردوانی معتقد است که روش‌های معمول جواب گوی ریزگردها نیست. براساس گزاش سازمان ملل، روش‌هایی که برای مقابله با ریزگردها استفاده می‌شود باید در محل وجود داشته باشد. مسائل زیست محیطی نداشته باشد، ارزان قیمت باشد و در آخر یک بار و برای همیشه باشد.

  ریزگردهایی که خرده شیشه دارند!
کردوانی در ادامه می افزاید: ریزگردها دو دسته هستند که برخی خیلی خطرناک و برخی دیگر کمتر خطرناکند. ریزگردهای منشأ کانی که از سنگ، رس و کوارتز (خرده شیشه) هستند خیلی خطرناکند و اگر به داخل بینی بروند، شش را پاره می کنند و ریزگردهایی هم که منشأ آلی دارند، از نفت و بقایای گیاهی مانند باتلاق ها ایجاد می شوند که این ریزگردها هم مثل دوده بخاری ریز و خطرناک هستند.
ریزگردها در آسمان بالا می روند و نمی گذارند نور خورشید به زمین برسد و از نظر کشاورزی چون گیاه باید آفتاب بخورد تا میوه شیرین بدهد، ضرر ایجاد می کنند. همچنین با افت کندوها مواجهه هستیم، چرا که زنبور عسل هم راهش را گم می کند و می میرد.
 زمانی کندو ۱۰ الی ۱۲ کیلوگرم عسل می داد، اما الان به دلیل ریزگرد مقدار آن به دو کیلوگرم رسیده است. در شهرها نیز ریزگردها دید را کم می کنند و منجر به تصادف خودروها می‌شوند. در فرودگاه ها هم به علت غلظت هوا، دید خلبان خوب نیست و نمی تواند فرود بیاید.

ریزگردها به هیأت دولت رسیدند
این پدیده از چنان گستردگی برخوردار بود که در مراسم انتخاب دکتر شریعتی به عنوان استاندارخوزستان، معضل گردوغبار از اولویت های دولت در استان خوزستان اعلام شد؛ به گونه ای که رییس جمهوری پیگیری جدی مسأله ریزگردها را از جمله اولویت‌های استان خوزستان دانست و دستگاه‌های مسئول و استاندار را به تعامل با کشورهای منطقه برای حل مشکل در منشأ خارجی ریزگردها موظف کرد.

توپ معضل ریزگردها در زمین«مسائل امنیتی»
اگرچه عمدتا بررسی ریشه های ریزگردها در چارچوب مسائل اقلیمی،جغرافیایی و زیست محیطی قابل تعریف است اما آنچه که اخیرا بخش هایی از کشور را با خود درگیر ساخت،معطوف به مباحث و مخاطرات امنیتی در مناطقی همچون عراق می شود.
اسماعیل نجار،رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در گفت و گویی با رسانه ها در تشریح عامل اصلی بروز انتشار ریزگردها و تصمیمات اتخاذ شده در نشست اضطراری اشاره شده گفت:عمده ریزگردها در روزهای اخیر منشا خارجی داشته و بعضا شاهد هستیم که کانون اصلی آن به سه کشور سوریه،عراق و عربستان باز می گردد.
در واقع مسائل امنیتی و جنگ در مناطقی همچون عراق و سوریه باعث شده اولویت های زیست محیطی و لحاظ کردن تمهیدات لازم در این خصوص به حاشیه رانده شود و همین امر باعث انتشار و شیوع ریزگردها در خاک ایران شده است.

دولت با مجلس و مردم همکاری کند
نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به مشکل ریزگردها در غرب کشور گفت: مردم از این پدیده شوم ذله شده‌اند. اگر مردم برای ما عزیزند باید کمک کنیم که این مساله برطرف شود.
جواد کاظم‌نسب الباجی در گفت و گو با ایسنا با بیان این که رفع این مشکل نیازمند فکر همگانی بین نمایندگان،‌ موسسات و شرکت‌های بزرگ، مسئولین رده‌ بالای استانی و حضور فعال دولت در این امر است که باعث می‌شود مقداری از این وضعیت نابسامان را برطرف کنیم. تاکید کرد: برای رفع این معضل، نمایندگان چند استان مرزی که دچار این پدیده هستند، باید با هم متحد شوند و با همراهی دولت به دنبال راه‌حلی باشند. هرچند همین الان هم فعالیت‌هایی در استان وجود دارد اما کفایت نمی‌کند؛ شرکت‌های نفتی و موسسات استان باید در اعطای بودجه و برنامه همکاری کنند.
کاظم‌نسب  با اشاره به راهکارهای موجود برای رفع مشکل ریزگردها گفت: اگر با دقت حرکت کنیم، امکانات مالی را در اختیار منابع طبیعی و مسئولین دست‌اندرکار قرار بدهیم، منطقه را زیر کشت ببریم، مالچ پاشی کنیم و دولت همراهی کند و از قدرت قانونی‌اش استفاده کند می‌توانیم این مساله را حل کنیم که البته با توجه به این که وضعیت اقتصادی،‌ وضعیت چندان مطلوبی نیست،‌ ما باید دولت را همراهی کنیم تا به نتیجه برسیم.
 وی اظهار داشت: اقتصاد کشور ما به بخش کشاورزی و نفت خوزستان وابسته است؛ اگر این بخش را آباد نکنیم و هوای پاک به آن نرسانیم، مردم مهاجرت می‌کنند و سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی دیگر در استان ما سرمایه‌گذاری نمی‌کنند. منابع طبیعی باید وارد عمل شود و کمیسیون کشاورزی می‌تواند با اعطای برنامه‌های خوب، از دولت بخواهد وارد عمل شود و برنامه‌های مجلس را عمل کند.

 چالش بزرگ  خاورمیانه
شاید علت پیدایش این پدیده در یک کلمه بنام آب خلاصه شود، در واقع برداشت بی رویه از منابع آب باعث خشک شدن هورها، تالاب ها و کاهش سطح پوشش گیاهی گردیده است. بايد توجه داشت که در دهه گذشته منشأ ریزگردها، خارجی بوده ولی در دهه اخیر منشأ داخلی نيز خودنمائی می کند و این نشان می دهد که عدم مدیریت و برنامه ریزی در بهره برداری صحیح از منابع آب در حوزه های داخلی موجب گردیده است که بیابان زايی تهدیدی جدی برای این مرز و بوم به شمار رود.

یک متخصص آلودگی هوا بیان داشت: برداشت بی رویه از سرچشمه های دجله و فرات بنا به مقاصد کشاورزی و شرب، با احداث سدهای بیشمار در کوه‌های آناتولی توسط ترکیه موجب خشکاندن اکوسیستم سرسبز و مرطوب میان دجله و فرات به ویژه در بخش های جنوبی کشور عراق گردید و عبور جریان غربی-شرقی باد از روی این اکوسیستم مرده و جان داده پدیده ای را می آفریند که در غرب و جنوب غرب تحت عنوان مهمان ناخوانده و دایمی ریزگرد شاهد آن هستیم.

دکتر غلامرضا گودرزی دکتری تخصصی مهندسی بهداشت محیط و عضو هیئت علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز اظهار کرد: گرد و غبار ورودی به غرب کشور بویژه استان خوزستان از نوع گرد و غبار خاورمیانه ای (MEDStorms) است و علاوه بر ایران کشورهای همسایه نظیر عراق، عربستان، قطر، امارات، کویت، اردن، عمان، یمن و سوریه نیز از خسارات بهداشتی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی آن در امان نبوده اند؛ این خسارات شامل افزایش بار بیماری های قلبی-ریوی، افزایش تمایل به مهاجرت، فرار نخبگان، کاهش تولید در بخش های کشاورزی، دامپروری و صنعت و همچنین تعطیلی های مکرر در مراکز آموزشی و دانشگاهی است که بار منفی اقتصادی هنگفتی را بر سرزمین زرخیز خوزستان (قطب نفت و کشاورزی) تحمیل نموده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز  ارایه راهکار در زمینه کنترل منشأهای خارجی با توجه به وجود بحران و تنش و همچنین عدم هماهنگی میان کشورهای درگیر با این پدیده در خاورمیانه در شرایط فعلی به دور از ذهن و ناممکن عنوان کرد و افزود: اما در زمینه کنترل منشأهای داخلی لزوم مدیریت حساب شده و جامع در بحث منابع آب و استفاده از روش های سازگار با محیط زیست نظیر کاشت گونه های درختی و درختچه ای مقاوم به شوری و کمبود آب و همچنین تشریک مساعی مدبرانه وزارت نیرو، جهادکشاورزی و سازمان حفاطت محیط زیست می تواند تسکینی موقت بر آلام مزمن این بیمار (محیط اطرافمان) باشد.

گفتنی است،آبگیری تالاب هور العظیم در حوضچه های شماره 2 و3 به عنوان یکی از کانون های اصلی انتشار ریزگردها از نمونه اقداماتی به شمار می رود که برای مدیریت معضل مورد اشاره  عملیاتی شده است،اما بدون تردید رفع کامل این بحران،مستلزم امکانات  و اعتبارات خاص به خود است که باید به انتظار نشست و امیدوار بود تا با اختصاص بودجه هر چه بیشتر و رایزنی های بین المللی،بحران ریزگردها در دو عرصه داخلی و خارجی به بهترین نحو ممکن مدیریت شده و با کاهش حداکثری همراه شود.