دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ توسط کاوشگر مارس اکسپرس در حوالی قطب جنوب مریخ کشف شده است. اگر کشف این کاوشگر سازمان فضایی اروپا تایید شود، این دریاچه اولین محل حاوی آب مایع در سیاره سرخ خواهد بود.
به نظر می‌سد دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ (آب شور) در زیر یخ و در نزدیکی قطب جنوب آن کشف شده باشد. اگر این موضوع تایید شود، دریاچه مذکور نخستین محل شناخته شده در سیاره سرخ خواهد بود که حاوی آب مایع است. علاوه بر این، از این مهم به عنوان نقطه عطفی در کاوش بشر به دنبال نشانه‌های حیات یاد خواهد شد.
سیاره سرخ هم‌اکنون با طوفان شن سراسری مواجه است. این موضوع منجر به قطع ارتباط با کاوشگر آپورچونیتی شده و کار را نیز برای مریخ‌نورد کنجکاوی سخت کرده است.
بیشتر بخوانید : طوفان شن در مریخ سراسری شد ؛ آپورچونیتی کماکان بدون علائم حیاتی!
روبرتو اوروسی (Roberto Orosei)، دانشمند سیاره‌ای در مرکز ملی اخترفیزیک در بلونیا ایتالیا، میگوید:
در خصوص جستجو حیات امیدهای بسیاری در خصوص این منطقه وجود داشت. اما هنوز مطمئن نیستیم که آیا زیست‌پذیر است یا خبر!
تیمی از محققان ایتالیایی به رهبری اوروسی این کشف را ماه جولای در مجله ساینس منتشر کردند. آنها در میان داده‌های رادار فضاپیما مارس اکسپرس (Mars Express) متعلق به سازمان فضایی اروپا (ESA) شواهدی از وجود دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ یافتند. برخی می‌گویند این موضوع جذاب و در عین حال اثبات نشده است. اما مانند هر موضوع بحث‌برانگیز دیگری در خصوص جستجوی آب در مریخ، به شواهد حمایت‌کننده بیشتری نیاز دارد.
کشف دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ ؛ فازی جدید در جستجو حیات در سیاره سرخ!
جفری پلات (Jeffrey Plaut)، دانشمند سیاره‌ای از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در پاسادنا کالیفرنیا و کسی که با استفاده از داده‌های مارس اکسپرس به جستجوی آب در مریخ مشغول بوده است، میگوید هنوز مشخص نیست که آیا شق‌القمری رخ داده است یا خیر!
اگر مطالعات متعاقبا وجود دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ را تایید کنند، پنجره‌ای جدید برای جستجو در سیاره سرخ به روی‌مان باز خواهد شد. مطالعات مشابه‌ای در این مورد نیز انجام گرفته است. محققانی با ایجاد منافذ در یخچال‌ها در زمین از آب موجود در دریاچه‌های زیر آنها در راستای یافتن نشانه‌های برای میکروب‌ها نمونه برداری کرده بودند. در همین حین برخی دیگر در حال توسعه تکنولوژی‌های هستند تا بتوانند به اقیانوس‌های زیرزمینی اروپا، قمر مشتری، دست پیدا کنند.
دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ
رادار سوار شده بر روی کاوشگر مار اکسپرس مسیرهایی را در ناحیه Planum Australe مریخ ردیابی کرده است که نشان می‌دهد احتمالا دریاچه‌ای بالقوه در زیر سطح وجود دارد. گفته می‌شود بخش آبی رنگ در این تصویر همان دریاچه است. (اعتبار : مرکز آستروجئولوژی USGS / دانشگاه ایالت کالیفرنیا / INAF)
تاکنون هیچ ماموریتی برای نفوذ به یخ های موجود در مریخ انجام نگرفته است، اما این کشف اخیر احتمالا نگرش دانشمندان نسبت به کاوش در مریخ را تغییر خواهد داد. جیم گرین (Jim Green) یکی از دانشمندان ناسا میگوید:
این کشف جدید آغازگر مسیرهای بسیار هیجان‌انگیزی خواهد بود.
بازتاب‌هایی فریبنده ؛ آیا واقعا آب در مریخ کشف شده است؟
به اشکال گوناگون امروزه بر روی مریخ آب وجود دارد. اینها باقی‌مانده‌های آب‌هایی هستند که میلیاردها سال قبل در دورانی که مریخ گرم و مرطوب‌تر بود، وجود داشتند. کاوشگرهای مدارگرد در اشکال گوناگون مانند یخچال‌های زیرسطح، در مریخ یخ پیدا کرده‌اند.
فضاپیماهای ارسالی به سوی این سیاره از سطوح شیب‌داری تصویربرداری کرده‌اند که ظاهر آنها فصل به فصل تغییر می‌کند و به نظر می‌رسد که آب مایع از این سطوح پایین می‌روند و آثار تیره‌رنگی از خود به جا می‌گذارند. سرانجام باید به مریخ‌نورد کنجکاوی اشاره کرد که توانست در اتمسفر سیاره سرخ، بخار هوا را اندازه‌گیری کند.
بیشتر بخوانید : مریخ نورد کنجکاوی ؛ گشت و گذاری در مریخ به دنبال نشانه‌های حیات!
آقای اوروسی و همکارانش با استفاده از یک ابزار رادار کاوشگر مارس اکسپرس (که سال ۲۰۰۳ پرتاب شد) به نام مارسیس (MARSIS)، موفق شدند دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ را پیدا کنند. این ابزار امواج رادیویی را که در سطح و لایه‌های زیر سطح نفوذ می‌کنند، ارسال می‌کند. مسیری که این امواج رادار از آن بازمی‌گردند نشان می‌دهد که به چه نوع ماده‌ای که آنجا وجود دارد برخورد کرده‌اند، سنگ، آب یا یخ. دانشمندان کاوش خود را بر روی لایه‌های یخ و غباری که قطب جنوب مریخ را پوشانده است متمرکز کردند.
آب در مریخ
مطابق تحقیقات به عمل آمده مریخِ میلیاردها سال پیش نسبت به امروز گرم‌تر و مرطوب‌تر بوده است. (اعتبار : ناسا)
اما به طرز ناامیدکننده‌ای مشاهدات به عمل آمده متناقض بودند. مارس اکسپرس برخی مواقع بازتاب‌های درخشانی را در چندین منطقه ثبت کرد. بازتاب‌هایی که در مشاهدات بعدی فضاپیما از آن ناحیه به چشم نمی‌آمدند. در نهایت در سال ۲۰۱۲، دانشمندان تصمیم گرفتند تا به جای دریافت اطلاعاتی که به طور خودکار توسط فضاپیما پردازش می‌شدند، از مارس اکسپرس داده‌های خام مشاهداتش را بگیرند. اوروسی میگوید:
این کار همه چیز را تغییر داد و پیدا کردن منشا بازتاب‌های درخشان بسیار مشخص‌تر شده بود.
این داده‌ها نشان دادند که از منطقه‌ای به وسعت ۲۰ کیلومتر در محلی به نام Planum Australe می‌آیند. پس از آنکه سایر توضیحات محتمل، مانند یخ کربن دی اکسید از رده خارج شدند، دانشمندان نتیجه گرفتند که بازتاب‌ها متوجه وجود آب در زیر سطح است.
شوری بالای دریاچه جدید، تهدیدی برای زیست‌پذیری
دریاچه‌ای از آب مایع در مریخ در عمق ۱.۵ کیلومتری پایین‌تر از سطح مریخ واقع شده است و حدودا یک متر عمق دارد. احتمالا با توجه به جلوگیری از یخ زدگی، آب این دریاچه باید بسیار شور باشد. آنطور که اوروسی میگوید شاید با دریاچه‌های زیریخچالی فوق شوری که در سال جاری در آرکتیک کانادایی گزارش شد، مشابه باشد.
آنجا روتیشاوزر (Anja Rutishauser)، متخصص یخچال‌ها در دانشگاه آلبرتا در ادمونتون میگوید، سنگ‌های غنی از نمک زیر این دریاچه در کانادا در آب پخش شده است و آن را مایع نگه داشته است. در مریخ اما احتمالا نمک‌هایی به نام پرکلرات منجر به این شوری شده باشند. در سال ۲۰۰۸ فضاپیما فونیکس ناسا در خاک نزدیکی قطب شمال مریخ پرکلرات کشف کرد.
بیشتر بخوانید : سرنخ‌هایی از حیات میکروبی در گذشته مریخ ؛ کشف یک گونه اسیدیفیلیوم در کاستاریکا
استفن کلیفور (Stephen Clifford)، دانشمند سیاره‌ای از موسسه علوم سیاره‌ای هیوستون در سال ۱۹۸۷ این ایده را مطرح کرد که احتمالا مریخ در گذشته دریاچه‌های مشابه‌ای را دارا بوده است. ایده او این است که با افزایش گرما در اعماق سیاره یخ‌های پوشاننده نواحی قطبی ذوب شده‌اند. او میگوید اگر زمانی در این دریچه‌های زیرسطح مریخ وجود داشته باشد، این کشف اخیر می‌تواند پشتوانه‌ای باشد بر این ایده که حیات هنوز در مریخ جریان دارند.
وجود آب مایه و عناصر شیمیایی مناسب که منجر به تولید انرژی می‌شوند، یک دریاچه زیرزمینی مریخی مواد اولیه لازم برای زیست‌پذیر بودن را داراست. جان پیرسکو ( John Priscu) بیوژئوشیمیست دانشگاه ایالت مونتانا در بوزمن میگوید: "البته زیادی شور بودن این دیاچه می‌تواند همه معادلات را برهم بزند، اما کاوش این موضوع کار ساده‌ای نیست.” پریسکو رهبری تیمی را برعهده دارد که در سال جاری تلاش کرد به دریاچه‌ای به نام مرسر (Mercer) در زیر یخچال‌های قطب جنوب نفوذ کنند.
مارس اکسپرس
کاوشگر مارس اکسپرس (Mars Express) متعلق به سازمان فضایی اروپا با استفاده از سینگال‌های رادار برآمده از لایه‌های یخی زیر سطح در قطب جنوب مریخ، موفق شده است مقادیر زیادی آب در آنجا کشف کند. (اعتبار : سازمان فضایی اروپا)
تیم آقای پریسکو چندین تن تجهیزات و سوخت را به این موقعیت دور کشاندند هفته ها بوسیله تراکتور به قطع کردن قطعات یخ مشغول بودند. او میگوید که هیچ راهی وجود ندارد که همه این تجهیزات را به مریخ ببریم.
اما با این وجود هنوز می‌توان چیزهای بیشتری از فضاپیماهایی که آنجا فعال هستند آموخت. دکتر گرین به کاوشگر اینسایت (InSight) ناسا اشاره می‌کند که مطابق برنامه، قرار است ماه نوامبر در نزیکی خط استوای مریخ فرود بیاید و جریان گرما را در فاصله متری از سطح مریخ مورد ارزیابی قرار دهد. دانشمندان می‌توانند از داده‌های اینسایت استفاده کنند تا بفهمند چه مقدار گرما که از سطح پوشش قطب جنوب مریخ بالا می‌آید، یخ‌ها را آب می‌کند و دریاچه‌های بالقوه مشابه‌ای را پدید می‌آورد.
اوروسی میگوید که تیم او بازتاب‌های درخشان دیگری را نیز دیده‌اند، اما هنوز آمادگی این را نداند که بگویند که آنها دیاچه هستند یا خیر. مطالعات بیشتری که با استفاده از ابزار مارسیس (MARSIS) و هم‌چنین رادار سوار شده بر روی مداگرد شناسایی مریخ (MRO)، که بر روی ناحیه Planum Australe مریخ متمرکز است و تاکنون بازتابی را ثبت نکرده است، می‌توانند به روشن‌تر شدن این موضوع که آیا واقعا آب مایع یا مواد دیگری در آنجا وجود دارد یا خیر کمک کنند.
نظرات بینندگان