آراس - یک گروه ۲۰ نفره در صف پرواز ایستاده اند و در کنارشان تعدادی بانوی جوانتر حضور دارند. دو بانوی جوان با اضطراب فراوان در حال سر و سامان دادن کارهای این گروه هستند. به یکی از آنها نزدیک می شوم و علت سفر این گروه و نقش خودش را در این سفر سئوال می کنم.
او خودش را پزشک عمومی و فعال در بخش بازاریابی یک شرکت دارویی معرفی می کند و می گوید: عده ای از اساتید پزشکی و پرستاران بخش های درمانی را برای شرکت در همایش بین المللی به قاره اروپا اعزام می کنیم.
در پاسخ به این سئوال که چند نفر از این اساتید برای ارایه دستاوردهای پزشکی کشور در این همایش حاضر می شوند، اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: ما به عنوان شرکت دارویی، چنین مسئله ای اولویت مان نیست و پزشکان را بر اساس میزان مشارکت در زمینه فعالیت خود انتخاب می کنیم. برخی از پزشکان اصرار دارند که شرکت ها پرستاران فعال در بخش درمانی را هم به این همایش ها اعزام نمایند بنابراین چند پرستار هم برای حضور در این همایش از طرف شرکت دارویی ما دعوت شده اند.
این دکتر جوان شاغل در شرکت دارویی به این سئوال که چند نفر از پزشکان حاضر در این همایش هیئت علمی دانشگاه های علوم پزشکی هستند، پاسخی نمی دهد.
مسئله بازاریابی داروها و تجهیزات پزشکی همواره به عنوان یکی از چالش برانگیزترین زمینه های بازاریابی مطرح بوده است زیرا تلاش عرضه کنندگان دارو برای تامین خواسته های مصرف کنندگان می تواند تاثیر فراوانی بر نظام سلامت داشته باشد.
یک دکتر داروسازی است که سال ها با شرکت های دارویی همکاری داشته است، می گوید: مدت سه سال در یک شرکت وارد کننده دارو از اروپا مشغول فعالیت بودم در این مدت حس خوبی نداشتم و همیشه فکر می کردم که در زمینه ای کاملا تجاری فعال هستم. گاهی از اینکه برخی از پزشکان تجویز دارو را به حمایت شرکت دارویی از خود گره می زدند سرخورده می شدم. البته پزشکان زیادی بودند که به تبلیغات ما در شرکت دارویی بها نمی دادند که این دسته از پزشکان جایی در برنامه ها و سفرهای شرکت نداشتند.
او ادامه می دهد: در ماه های آخر فعالیتم در شرکت، از طرف مدیران منطقه ای و اروپایی قوانین سختگیرانه ای برای محدود کردن فعالیت های شرکت دارویی ابلاغ شده بود که بسیاری از ارتباطات بین کارگزاران شرکت و پزشکان درمانگر را نفی می کرد.
این دکتر داروساز در خصوص نحوه برخورد کارگزاران داخلی شرکت های دارویی با این محدودیت ها، می گوید: در خیلی از موارد مدیران دفتر تهران راهی برای گریز از این محدودیت ها پیدا نمی کردند ولی در مواردی هم راهی برای فرار از این محدودیت ها می یافتند.
این دکتر داروساز در ادامه می گوید: روحیه ویژه من باعث شد که قید همکاری با شرکت خارجی را بزنم و در بخش بازاریابی یک شرکت تولید کننده داروهای نوترکیب فعالیت کنم. ابتدا تصور می کردم که در محل کار جدیدم بازاریابی به شیوه ای منطبق بر اخلاق انجام می شود ولی خیلی زود متوجه شدم همان اندک محدودیتی که در ماه های آخر فعالیتم در نماینده شرکت اروپایی وجود داشت، در شرکت داخلی موجود نیست به همین دلیل خیلی زود از این شرکت جدا شدم و راه فعالیت در داروخانه را در پیش گرفتم.
یک پزشک فوق تخصص که در زمینه بیماران خاص فعالیت می کند، می گوید: متاسفانه مصرف دارو به دلیل تبلیغات القایی عرضه کنندگان واقعیت دارد ولی این مشکل گریبانگیر همه نظام سلامت نیست.
این پزشک با تجربه از تاکید بیش از حد بر رابطه میان پزشکان و شرکت های دارویی و تجهیزات گله مند است و می گوید: نباید پزشکان را عامل تمام کاستی های نظام سلامت دانست. وزارت بهداشت برای جلوگیری از مصرف القایی دارو و تاثیر بازاریابی بر سلامت چه تمهیداتی اندیشیده است؟
این پزشک فعال در زمینه بیماران خاص می گوید: اکنون دامنه بازاریابی شرکت ها به بیماران کشیده شده است و شرکت های دارویی بدون هیچ مانعی داروی خود را برای بیماران تبلیغ می کنند لذا بهتر است به جای اتهام زدن، وزارت بهداشت نظارت جدی تری بر فعالیت شرکت های دارویی اعمال نماید.
مدیر داخلی یک بیمارستان در شرق کشور، از نحوه ارتباط میان فروشندگان لوازم پزشکی و پزشکان به شدت گلایه دارد.
او می گوید: سه سال پیش وقتی در بیمارستان به عنوان مدیر داخلی شروع به فعالیت کردم متوجه شدم که یکی از تجهیزات پر مصرف در پیامدهای تصادف توسط دو شرکت اروپایی عرضه می شد که هر دو از سازمان نظارتی اتحادیه اروپا مجوز دریافت نموده بودند. یکی از این دو کالا با قیمتی دو برابر عرضه می شد که جراح حاذق بیمارستان تنها از همین کالای پزشکی گران تر استفاده می نمود. به منظور حفظ بیت المال از جراح محترم خواستم که بازار انحصاری و گران عرضه کننده این کالای گران قیمت را از میان ببرد ولی پاسخ ایشان منفی بود.
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه محدودیت های فراوانی بر بازاریابی کالاهای پزشکی و دارو اعمال شده است. در برخی از ایالت های آمریکا هر گونه ارتباطی میان شرکت های دارویی و پزشکان تخلف محسوب می شود. با این وجود جای نظارت دولت بر بازاریابی شرکت ها در زمینه سلامت به شدت خالی است. در شرایطی که دولت هزینه زیادی برای افزایش بهره وری در نظام سلامت کرده است، تبلیغات بدون مانع شرکت های تجاری فعال در زمینه دارو می تواند این تلاش ها را بی اثر نماید.
