بودجه کشور چگونه تهیه می شود؟

آراس : درآمدهای (غیرنفتی) دولت حدود 76 هزار میلیارد تومان از هزینه های جاری دولت کمتر است که این کسری قرار است از محل مازاد درآمدهای واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (53 هزار میلیارد تومان) و مازاد استقراض دولت (23 هزار میلیارد تومان) تامین شود.

 لايحه بودجه سندي است كه پيش بيني دولت از منابع و مصارف دولت را در طول سال مالي نشان داده و به تصويب مجلس مي رسد. لايحه بودجه سال 96 نيز يكشنبه هفته گذشته توسط دولت جهت بررسي به مجلس ارائه شد. از آنجا كه لايحه بودجه به تفصيل منابع و مصارف مختلف دولت را ارائه داده است، داراي جزئيات و ابعاد مختلفي است. اين جزئيات از آنجا حائز اهميت هستند كه برنامه دولت براي جمع آوري منابع از حوزه هاي مختلف و همچنين نحوه مصرف آنها را در حوزه هاي مختلف نشان مي دهند. در اين نوشته به ارقام كلي لايحه بودجه 96 مي پردازيم.

 بودجه كل كشور به دو قسمت بودجه عمومي و بودجه شركت‌هاي دولتي تقسيم مي‌شود. بودجه عمومي دولت نيز به دو قسمت منابع و مصارف دسته‌بندي مي‌شود. منابع شامل درآمدها ( كه اهم آن درآمد مالياتي است)، واگذاري دارايي‌هاي سرمايه‌اي (كه اهم آن درآمدهاي نفتي است) و واگذاري دارايي‌هاي مالي ( كه اهم آن استقراض دولت است) است. مصارف آن نيز شامل هزينه‌ها (ي جاري)، تملك دارايي‌هاي سرمايه‌اي(طرح هاي عمراني) و تملك دارايي‌هاي مالي (بازپرداخت قرض ها و...) مي‌باشد. جدول فوق (پست قبلي) ارقام حدودي بودجه عمومي را در لايحه 96 نشان مي‌دهد.

 

بودجه کشور چگونه تهیه می شود؟ 

با توجه به ارقام جدول، مشخص مي‌شود كه درآمدهاي (غيرنفتي) دولت حدود 76 هزار ميليارد تومان از هزينه هاي جاري دولت كمتر است. و همانطور كه ديده مي شود، اين كسري قرار است از محل مازاد درآمدهاي واگذاري دارايي‌هاي سرمايه‌اي (53 هزار ميليارد تومان) و مازاد استقراض دولت (23 هزار ميليارد تومان) تامين شود.

بايد توجه داشت كه در لايحه بودجه، غير از ارقام فوق و جداولي كه تفصيل ارقام كلان فوق را نمايش مي‌دهند، احكام و تبصره‌هايي نيز براي اجراي بودجه وجود دارند. اين احكام در لايحه بودجه امسال حدود 20 تبصره (تقريبا 20 صفحه) مي‌باشند. همچنين در لايحه بودجه، بودجه شركتهاي دولتي نيز ارائه مي‌شود كه در لايحه 95 منابع و مصارف شركت‌هاي دولتي حدود 756 هزار ميليارد تومان است.

 

 نحوه تنظيم جداول بودجه در ايران به گونه‌ايست كه در ظاهر بودجه تراز نشان داده مي شود اما در واقع، اينگونه نيست.

براي محاسبه كسري بودجه مهم است كه آيا نفت را جزء «منابعي كه دولت مجاز است از آنها استفاده كند» در نظر بگيريم يا خير. به عبارت بهتر كسري بودجه بدون نفت و با نفت متفاوت هستند.

كسري بودجه با نفت: در اين صورت با در نظر گرفتن منابع نفتي، كسري بودجه دولت همان تفاوت واگذاري‌ها و تملك دارايي‌هاي مالي خواهد بود (23=21-44).  يعني كسري بودجه با نفت سال 96 معادل 23 هزار ميليارد تومان است. به عبارت ديگر، اگر همه منابعي كه دولت از محل ماليات و نفت و ساير رديفهاي جزئي تر پيش بيني كرده، محقق شوند، باز هم دولت 23 هزار ميليارد تومان كسري دارد كه قرار است آن را از محل استقراض و انتشار اوراق پوشش دهد.

كسري بودجه بدون نفت:اگر كسري بودجه را بدون در نظر گرفتن منابع نفتي محاسبه كنيم، طبيعتا رقمي بيش از رقم كسري بودجه با نفت بدست مي آيد. با توجه به اينكه رقمي حدود 116هزار ميليارد تومان (بخش اعظم واگذاري دارايي‌هاي سرمايه‌اي) از محل فروش نفت و فراورده‌هاي آن در بودجه ديدهشده، رقم كسري بودجه بدون نفت معادل 139 هزار ميليارد تومان (23+116) خواهد بود.

 

 در صورتي كه كسري بودجه بدون نفت را معيار قرار دهيم، حدود 43 درصد از بودجه عمومي دچار كسري خواهد بود. مفهوم اين كسري آن است كه 43% از بودجه عمومي دولت يا با منابع زيرزميني يا با قرض از مردم پوشش داده خواهد شد و دولت صرفا 57% از مخارج خود را با درآمدهاي خود پوشش مي دهد. 

نكته بسيار مهم آن است كه به دليل نحوه غيراصولي تنظيم لايحه بودجه، كسري واقعي بيش از رقم مذكور است كه تحليل آن در آينده ارائه خواهد شد.