اگرچه طرح کارت های اعتباری مرابحه، با هدف تحریک بازار و خروج اقتصاد از رکود به اجرا درآمده است، اما این طرح نیز، در کنار مزیت هایی که در کوتاه یا میان مدت ممکن است داشته باشد، معایب و ایراداتی هم دارد.
به گزارش صبحانه پرس:
چکیده طرح- طرح کارت های اعتباری فرصت مغتنمی را برای ساماندهی بازار و اثربخشی آن در اقتصاد فراهم کرده است.
- انطباق بین نیازهای مشتریان و عقود بانکی، امکان رتبه بندی مشتریان براساس توان اعتباری و مالی، اتکاء به منابع داخلی بانک ها به جای منابع بانک مرکزی از جمله نقاط قوت طرح کارت های اعتباری مرابحه می باشد.
- از مهم ترین نقاط ضعف این طرح، منافات با سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی و حمایت از کار و سرمایه و کالای ایرانی است.
- با اجرای این طرح، امکان شکل گیری نوعی نظام دلالی و واسطه گری در بازار به واسطه این کارت ها قابل پیش بینی است.
پژوهش خبری صدا و سیما: یک ماه از اجرای طرح کارت های اعتباری مرابحه(خرید عام) با اعتبارهای 10 (نقرهای)، 30 (برنزی) و 50 (طلایی) میلیون تومانی می گذرد و در این مدت بیش از 16 هزار فقره از این نوع کارت ها صادر و در اختیار متقاضیان قرار گرفته است. طرحی که اگرچه مسئولان بانک مرکزی هدف از اجرای آن را خروج از رکود و ایجاد رونق اقتصادی اعلام کردند، اما کارشناسان معتقدند، این کارت ها با وجود مزیت هایی که می تواند داشته باشد معایبی نیز دارد که تحقق اهداف موردنظر را تحت تأثیر قرار می دهد و نتیجه مورد انتظار حاصل نخواهد شد. در همین رابطه، در گفتگو با تعدادی از کارشناسان اقتصادی به بررسی مزایا و معایب این طرح پرداخته و در نهایت، مجموعه دیدگاه های مطرح در این زمینه گردآوری و ارائه شده است.
نقاط قوت طرح کارت های اعتباری مرابحه
خیرالله شهبازی، پژوهشگر ارشد مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی و کارشناس امور بانکی، ضمن اینکه ایراداتی را بر این طرح وارد می داند، با استقبال از آن، مزایای کارت های اعتباری را حذف انواع تسهیلات خرد و نیاز نداشتن به ارائه فاکتور صوری و انطباق بین نیازهای مشتریان و عقود بانکی، امکان رتبه بندی مشتریان براساس توان اعتباری و مالی، اتکاء به منابع داخلی بانک ها به جای منابع بانک مرکزی که زمینه را برای کنترل تورم ایجاد می کند عنوان می کند و معتقد است، اگرچه دولت در شرایط فعلی برای خروج از رکود و افزایش توان خرید مردم این را طرح اجرایی کرد، اما اگر بخواهیم این طرح در بلندمدت آثار مثبت و قابل توجهی بر شرایط اقتصادی و رونق گرفتن تولید داشته باشد، باید علاوه بر تقویت نقاط مثبت، به اصلاح و یا رفع نقاط ضعف این طرح نیز بپردازیم تا نتایج مورد انتظار از اجرای طرح کارت های اعتباری حاصل شود.
محمد وطن پور، یکی دیگر از کارشناسان امور بانکی، این طرح را از جمله طرح هایی می داند که سال ها در نظام پولی کشور سردرگم مانده بود و حال با اجرای آن، فرصت مغتنمی برای ساماندهی بازار و اثربخشی آن در اقتصاد فراهم شده است. وی با بیان اینکه این طرح نیز مانند سایر طرح های اجرا شده برای تقویت نظام پولی و مالی و بهبود شرایط اقتصادی قطعاً ایرادات و آسیب هایی دارد که با بهره مندی از دیدگاه صاحبنظران این حوزه قابل رفع می باشد، مهم ترین مزیت این طرح را در شرایط فعلی تأمین مالی منابع خرد اقشار مختلف و رفع مشکل فرایند طولانی دریافت تسهیلات بانکی می داند و معتقد است اگر این طرح درست اجرا و موانع و ایرادات آن نیز برطرف شود، در نهایت رضایت مردم و مشتریان بانکی از بخش پولی را فراهم می کند. همچنین، با توجه به اینکه، این طرح ابزار مناسبی برای افزایش توانمندی اقتصادی اقشار متوسط جامعه محسوب می شود، می تواند اثربخشی و کارایی این بخش را در بهبود شرایط اقتصادی افزایش دهد.
نقاط ضعف کارت های اعتباری مرابحه
وحید شقاقی شهری، اقتصاددان و استاد دانشگاه معتقد است چهار ایراد اصلی بر این طرح وارد است؛ اول آنکه در طرح کارت های اعتباری، حمایت از کالای داخلی محور و هدف نیست، در حالیکه براساس سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی اولویت مصرف با کالاهای داخلی است و حمایت از تولید داخل است. بنابراین، این طرح با سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی منافات دارد و مغایر حمایت از کار و سرمایه و کالای ایرانی است. دومین ایراد وارده بر این طرح، هدایت بازار به سمت تقاضای کالاهای خارجی به دلیل عام بودن خرید از طریق این کارتهاست که در نتیجه آن، واردات افزایش می یابد و تراز تجاری منفی می شود؛ در حالی که دولت سیاست تراز تجاری مثبت را در دستور کار دارد و در واقع، با این اقدام مدیریت واردات زیر سؤال می رود و به دلیل تقاضای بازار دولت نمی تواند واردات را در جهت حمایت از تولید داخلی کنترل کند. سومین نقد وارد بر این طرح، امکان شکل گیری نوعی نظام دلالی و واسطه گری در بازار به واسطه این کارت ها است، چراکه امکان خرید صوری و یا حتی خرید و فروش این کارت ها با مبلغ پایین تر با توجه به حضور افرادسودجو در نظام بازار کشور قابل پیش بینی است. در نهایت چهارمین ایرادی که بر این طرح وارد است، عدم امکان بازپرداخت اقساط در موعد مقرر و تحمیل بدهی سنگین بر دوش دولت است؛ زیرا، از آنجا که وضعیت اشتغال در کشور شرایط پایداری ندارد و ممکن است کسی که امروز شاغل است فردا بیکار شود و به دلیل نامناسب بودن شرایط اشتغال نتواند به راحتی شغل مناسب با درآمد مناسب پیدا کند و در نتیجه توان بازپارداخت اقساط را نداشته باشد.
مجتبی راعی، کارشناس اقتصادی نیز معتقد است، ابهامات موجود در منبع اعتبار کارت ها، مقصد اعتبار کارت ها، نحوه تأثیر تقاضای مؤثر و مولد، امکان انحراف های احتمالی در این طرح و همچنین مخاطرات اخلاقی و انتخاب بد از جمله ایراداتی است که در این طرح قابل بررسی است و از همه مهم تر آنکه، این طرح در راستای حمایت از تولید داخل و خروج صنایع از رکود گام مثبتی برنخواهد داشت و چه بسا، این طرح به دلیل عام بودن خرید و بعضاً گرایش به مصرف کالای خارجی، زمینه تضعیف هرچه بیشتر تولید داخل را ایجاد کند.
شهبازی، نیز علاوه بر مزیت هایی که برای کارت های اعتباری مرابحه یا خرید عام عنوان می کند، پنج نقطه ضعف اساسی هم برای این طرح برشمرده که عبارت است از:
1- مشخص نبودن نرخ نهایی سود تسهیلات، چراکه اگرچه این نرخ 18 درصد اعلام شده است اما در عمل و در جریان مکانیزم های اجرایی این نرخ بالاتر از 18 درصد اتفاق می افتد.
2- بی توجهی به تقویت تولید داخلی با حمایت از خرید کالای داخلی و خارجی به صورت همزمان به وسیله کارت های اعتباری مرابحه؛ در صورتی که باید به وسیله این کارت ها بستری برای حمایت از تولید داخلی شکل می گرفت و در شرایط فعلی این بستر فراهم نشده است.
3- نقطه ضعف دیگر این نوع کارت ها، انحراف منابع به سمت دارایی های مالی از جمله ارز و طلا و ... است که امکان دارد به ایجاد نوسان در بازار منجر شود؛
4- مشخص نبودن سازوکار اعتبارسنجی و اینکه با چه مکانیزم و قراردادی قرار است تخصیص اعتبار صورت گیرد از دیگر نقاط ضعف کارت های اعتباری مرابحه است و پنجمین نقطه ضعفی که بر این طرح وارد است نبود ضمانت اجرایی کافی و شفاف در روند اجرای طرح است، به طوریکه هیچ سازوکاری برای برخورد با بانکهای متخلف در این طرح دیده نشده است.
نظرات بینندگان