ارز دیجیتال دای چیست؟
«دای» (Dai)، یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز با ارزش ثابت است و قیمت آن همواره برابر با یک دلار آمریکاست که روی بلاک چین اتریوم و در اکوسیستمی به نام میکردائو ساخته می‌شود. اما دای دقیقاً چه مشکلی را حل می‌کند و هدفش چیست؟
ارز دیجیتال دای: یک استیبل کوین
قیمت یک ارز دیجیتال می‌تواند در یک روز و یا حتی در چند ساعت، نوسانات نامتعارفی را تجربه کند. این نوسانات حتی برای کوین‌هایی با حجم بازار بسیار بالا مانند بیت کوین نیز اتفاق می‌افتد. با اینکه این پدیده فرصت مناسبی در اختیار معامله‌گران قرار می‌دهد که با نوسان‌گیری از بازار به سودهای بالایی برسند، اما این نوسانات، مانع از پذیرش ارزهای دیجیتال به صورت گسترده، و مقبولیت آن‌ها به عنوان ارزهایی قابل اعتماد خواهد شد.
همچنین برای معامله‌گرانی که هر روز درگیر معامله و ترید ارزهای دیجیتال هستند، نوسانات شدید ارزش می‌تواند به قیمت ضررهای سنگین تمام شود. به همین دلیل ارزهای دیجیتالی تحت عنوان استیبل کوین (StableCoin) وارد بازی شدند. این ارزها که به آن‌ها «ارزهای دیجیتال باثبات» هم گفته می‌شود، ارزشی ثابت دارند و از معامله‌گران در مقابل نوسانات محافظت می‌کنند.
قیمت یک استیبل کوین به یک دارایی پایدار مانند دلار آمریکا وابسته است تا نوسانات غیرمتعارفی را که در بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد، کاهش دهد.
ارز دیجیتال تتر (Tether) با نماد USDT مشهورترین استیبل کوین بازار است که پشتوانه دلار دارد. نحوه کار تتر و بیشتر استیبل کوین‌های فعلی به این صورت است که به‌اندازه‌ی میزان واحدهای تولیدشده، در حساب‌های بانکی ارز ملی واقعی نگهداری می‌شود.
مثلا اگر ۱ میلیارد واحد USDT صادر شود، باید ۱ میلیارد دلار پول واقعی در حساب‌های بانکی بنیاد تتر ذخیره شود. اما تفاوت دای با استیبل کوین‌هایی مثل تتر چیست که آن را از بقیه متمایز می‌کند؟
برخلاف سایر ارزهای دیجیتال باثبات که قیمتشان با پشتوانه فیات سپرده‌گذاری‌شده در بانک ثابت می‌ماند، قیمت دای با وثیقه‌گذاری یک ارز دیجیتال مانند اتریوم در یک قرارداد هوشمند (Smart Contract) به‌نام «صندوق سپرده‌گذاری» ثابت می‌ماند.
دای برخلاف سایر ارزهای دیجیتال باثبات، غیرمتمرکز است و برای استفاده از آن نیاز نیست به هیچ نهاد ثالثی اعتماد کرد. به عبارت، دیگر استیبل کوین‌ها به دو دسته متمرکز و توزیع‌شده تقسیم می‌شوند.
استیبل کوین متمرکز
استیبل کوین‌های متمرکز معمولاً توسط یک ارز فیات یا یک کالا پشتیبانی می‌شوند. همانطور که گفتیم تتر مثالی از استیبل کوین‌های پشتیبانی‌شده با فیات (دلار) است و «پترو» نیز یک ارز دیجیتالِ باثبات پشتیبانی شده با کالا (نفت) است که توسط دولت ونزوئلا و برای مقابله با ابَرتورم جاری در این کشور ایجاد شده است.
مشکلی که جامعه ارزهای دیجیتال با استیبل کوین‌های متمرکز دارد این است که برای استفاده از این کوین‌ها باید به یک نهاد ثالث و متمرکز اعتماد شود و این دقیقاً در تضاد با ماهیت ارزهای دیجیتال است.
استیبل کوین غیرمتمرکز
استیبل کوین‌های توزیع‌شده یا غیرمتمرکز توسط سایر ارزهای دیجیتال پشتیبانی می‌شوند و این باعث می‌شود امن‌تر، شفاف‌تر و سریع‌تر باشند و نیاز به اعتماد به یک ارز فیات یا نهاد ثالث در آن‌ها وجود نداشته باشد.
استیبل کوین‌های غیرمتمرکز از فناوری بلاک چین برای حفظ ثبات قیمت استفاده می‌کنند و این، تفاوت عمده‌یِ آن‌ها با استیبل کوین‌های متمرکز است. ثبات قیمت در این ارزها از طریق وثیقه‌گذاری و همچنین معرفی ابزارهای اضافی و مشوق‌ها تضمین می‌شود.
دای اولین ارز دیجیتال باثبات غیرمتمرکز است که با هدف حفظ ثبات قیمت، بدون نیاز به پشتوانه فیزیکی مانند فیات یا کالا به وجود آمد.
برای داشتنِ دای دو راه وجود دارد؛ خرید دای از صرافی‌های ارز دیجیتال و یا تولیدِ دای. روش اول بسیار آسان‌تر و بی‌دردسرتر است؛ اما چیزی که دای را از تمام ارزهای دیجیتال متمایز می‌کند، همان روش دوم و یا «تولیدِ دای» است.
دای چگونه کار می‌کند و چگونه قیمتش ثابت می‌ماند؟
دای یک استیبل کوین است که در یک قرارداد هوشمند اتریوم به نام میکردائو ایجاد شده و هم‌قیمت با دلار آمریکاست، به این معنی که قیمت آن برای همیشه تقریباً با یک دلار برابر خواهد بود.
میکردائو یک قرارداد هوشمند بر بستر شبکه اتریوم است و توسط اتر، ارز دیجیتال شبکه اتریوم، و چند ارز دیجیتال دیگر مانند بت (BAT) پشتیبانی می‌شود. به همین دلیل کاملاً غیرمتمرکز است، چون ثبات آن توسط یک اکوسیستم غیرمتمرکز تأمین می‌شود و به هیچ بانک، دولت و نهادِ ثالث متمرکزی وابسته نیست.
ممکن است این سوال برایتان پیش آمده باشد که دای چگونه با پشتوانه یک ارز دیجیتال دیگر، ثبات قیمت خود را حفظ می‌کند، در حالیکه آن ارز دیجیتال، خود قیمتِ متغیری دارد. در این بخش به این سوال اساسی پاسخ داده خواهد شد.
ثبات قیمت دای از طریق سیستم امانت‌گذاری در شبکه اتریوم اداره می‌شود. برای تولید دای، کاربر باید ارز دیجیتال خود را در یک «صندوق سپرده‌گذاری» و یا «Vault» واریز کند. این صندوق سابقاً «Collateralized Debt Position» و یا به اختصار «CDP» نام‌گذاری شده بود. ابتدا برای وثیقه‌گذاری در این صندوق فقط از اتر استفاده می‌شد، اما در حال حاضر از ارز دیجیتال بت نیز می‌توان برای وثیقه‌گذاری استفاده کرد. میکردائو قصد دارد ارزهای دیجیتال دیگری را نیز به‌عنوان وثیقه برای تولید دای بپذیرد، از جمله این ارزها می‌توان به اگر (REP)، گولم (GNT)، اومیسه گو (OMG)، زیرو ایکس (ZRX) و دیجیکس دائو (DGD) اشاره کرد.
Vault یا صندوق، مانند یک آدرس اتریوم عمل می‌کند. به عبارت دیگر شما برای ساخت دای فقط کافی است به سایت میکردائو مراجعه کنید و با اتصال کیف پول اتریوم خود به سیستم، برای آن اتر یا بت بفرستید تا بتوانید دای تولید کنید (در ادامه نحوه عملی تولید دای آموزش داده خواهد شد).
برای تولید مقدار مشخصی از دای، باید حداقل یک و نیم برابرِ همان مقدار، اتر یا بت در صندوق وثیقه‌گذاری شود. پس برای تولید هر واحد دای، باید ۵۰ درصد بیشتر از دایِ مورد نیاز، اتر یا بت وثیقه‌گذاری شود تا در صورت افت شدید قیمت این ارزها، پشتوانه‌یِ دای حفظ شود. البته کاربران معمولاً بیشتر از ۱.۵ برابر دایِ درخواستی، وثیقه‌گذاری می‌کنند؛ چراکه گرداننده صندوق باید احتمال افت شدید قیمت اتر را هم در نظر بگیرد و پشتوانه زیادی برای دای‌های تولیدشده از کاربر دریافت کند. بدیهی است که اگر میزان این پشتوانه بسیار زیاد باشد، کاربر برای گرفتن دای به صندوق دیگری مراجعه خواهد کرد. پس دارنده صندوق باید بین کاهش میزان وثیقه برای جذب مشتری و افزایش وثیقه برای مواقع بحرانی که قیمت اتر افت می‌کند، تعادل ایجاد کند.
مکانیسم حفظ ثبات قیمت دای
همانطور که گفته شد، هر کاربر می‌تواند در صندوق سپرده‌گذاری کرده و دای تولید کند. به این ترتیب انتظار می‌رود با افزایش تولید آن توسط کاربران (افزایش عرضه)، قیمت کاهش پیدا کند، و با کاهش تولید، قیمت افزایش یابد. اما چرا قیمت دای همواره ثابت است و از عرضه و تقاضا تاثیر نمی‌پذیرد؟
فرض کنید محمد می‌خواهد ۱۰۰ دای تولید کند. برای این کار باید مقداری اتر یا بت به ارزش حداقل ۱۵۰ دلار در صندوق سپرده‌گذاری کند. با این سپرده‌گذاری، محمد بلافاصله ۱۰۰ دای (۱۰۰ دلار) دریافت می‌کند و می‌تواند این ۱۰۰ دای را به هر روشی که خودش می‌خواهد استفاده کند. در این مدت مبالغ وثیقه‌گذاری شده فریز می‌شوند و محمد نمی‌تواند از آن‌ها استفاده کند.
هر وقت محمد بخواهد مبالغ خود را بازیابی کند، باید دای را بازگرداند و اتر یا بت دریافت کند. در این فرایند کارمزدی نیز به شبکه میکردائو پرداخت می‌کند که از آن به عنوان «Stability Fee» یا «کارمزد حفط ثبات» یاد می‌شود. کارمزد حفظ ثبات ابتدا با ارز دیجیتال «MKR» پرداخت می‌شد که کوین دیگری از اکوسیستم میکردائو است؛ اما در حال حاضر کارمزد حفظ ثبات نیز با دای پرداخت می‌شود.
محمد با بازیابی ارز دیجیتال خود (اتر، بت و …)، دای و مقداری کارمزد حفظ ثبات به شبکه میکردائو بازمی‌گرداند. کارمزد به شبکه تعلق می‌گیرد و دای‌های بازپرداخت‌شده سوزانده می‌شوند. چون دای ارز دیجیتالی است که به پشتوانه نیاز دارد. با بسته شدن صندوق و برداشتِ اتر یا بت از آن، دای دیگر پشتوانه‌ای ندارد و باید از بین برود.
نکته اصلی در مورد ثبات قیمت دای، کارمزد حفظ ثبات است. این کارمزد با سایر کارمزدهای مرسوم در کیف پول‌ها و صرافی‌های ارز دیجیتال متفاوت است!
دای دارای دو قیمت متفاوت است، «قیمت هدف» و «قیمت بازار». اکوسیستم میکردائو همواره می‌خواهد قیمت دای یک دلار باقی بماند، پس یک دلار قیمت هدفِ دای است. به قیمتی که در صرافی‌های ارز دیجیتال دیده می‌شود قیمت بازار گفته می‌شود که اندکی با قیمت هدف اختلاف دارد. البته میکردائو برای به دست آوردن قیمت بازار از صرافی‌های ارز دیجیتال استفاده نمی‌کند؛ چراکه امکان دست‌کاری در قیمت گزارش‌شده وجود دارد. قیمت بازار دای توسط دارندگان توکن MKR که در اکوسیستم میکردائو حق رأی دارند مشخص می‌شود.
هدف اصلی سیستم میکردائو برابر کردن قیمت بازار با قیمت هدف است. وقتی قیمت بازار کاهش می‌یابد، سیستم کارمزد ثبات را کاهش می‌دهد تا کاربران برای بازگرداندن به صندوق ترغیب شوند. با کاهش تعداد دای موجود در بازار، قیمت افزایش یافته و به قیمت هدف که یک دلار است نزدیک می‌شود.
با افزایش قیمت دای در بازار، سیستم کارمزد ثبات را افزایش می‌دهد. در این حالت محمد ترجیح می‌دهد وثیقه خود را در صندوق نگه دارد. چون در شرایط فعلی، بازپس‌گیری وثیقه مستلزم پرداخت کارمزد بالاتری است. پس مقدار زیادی دای در بازار می‌ماند (افزایش عرضه)، و قیمت شروع به ریزش می‌کند.
بنابراین با دو مکانیسم ساده «کارمزد ثبات» و «عرضه و تقاضا» قیمت دای همواره در نزدیکی یک دلار باقی می‌ماند. پس ثباتِ ارزشِ دای جادویی نیست، بلکه با استفاده از سه پارامتر «ریاضی»، «اقتصاد» و «کدهای منبع‌باز» امکان‌پذیر می‌شود.
مزایای دای نسبت به فیات و دیگر ارزهای باثبات
ارز دیجیتال دای هم نسبت به دلار و هم نسبت به ارزهای دیجیتال باثبات متمرکز مانند تتر، مزایایی دارد که به مرور چند مورد از آن‌ها می‌پردازیم.
بدون مرز
حدود ۱.۸ میلیارد نفر در دنیا به بانک دسترسی ندارند و این یعنی بیش از یک چهارم جمعیت دنیا. عدم دسترسی به بانک به‌معنای عدم دسترسی به خدمات مربوط به ارزهای فیات از جمله دلار است. با وجود ارزهای دیجیتال باثبات مانند دای، تمام مردم دنیا می‌توانند از خدمات مالی بهره بگیرند، بدون اینکه نیازی به بانک داشته باشند.
قابلیت برنامه‌ریزی
دای قابلیت برنامه‌ریزی دارد (Programmable). برای مثال اگر ارز دیجیتال دارید و باید هر ماه حقوق صدها نفر را پرداخت کنید، می‌توانید با استفاده از دای و با یک قرارداد هوشمند این کار را انجام دهید. قراردادهای هوشمند در هر زمانی از روز و هر روز هفته اجرا می‌شوند و محدودیت‌های مربوط به ساعت کاری بانک‌ها در آن‌ها وجود ندارد.
انتقالِ آسان
انتقال پول نقد مخصوصاً در مقیاس بین‌المللی بسیار سخت است. استفاده از سیستم‌هایی مثل سوئیفت نیز مستلزم صرف زمان زیاد و پرداخت کارمزدهای بالاست. در مقابل استفاده از دای آسان است، تراکنش‌های آن به سرعت انجام می‌شوند و نیاز به پرداخت کارمزدهای بالا نیست.
غیرمتمرکز
یکی از اصلی‌ترین دلایل به وجود آمدن ارزهای دیجیتال و یکی از بزرگترین مزیت‌های آن نسبت به فیات، تمرکززدایی است. برای اطلاعات بیشتر در این مورد می‌توانید مقاله‌یِ «ارزهای دیجیتال و تمرکززدایی» را مطالعه کنید.
دای در این زمینه علاوه بر ارزهای فیات، بر سایر ارزهای دیجیتال باثبات نیز برتری دارد. به‌عنوان نمونه، USDT به‌عنوان برترین ارز دیجیتال باثبات، توسط بنیاد تتر پشتیانی می‌شود. به‌ازای تولید هر تتر، یک دلار در بانک سپرده می‌شود. این یک دلار پشتوانه‌ی تترِ تولیدشده است. ما برای استفاده از تتر ناچاریم به بنیاد تتر به عنوان یک نهاد متمرکز و ادعاهای آن اعتماد کنیم. در حالی که از سابقه نچندان درخشان این بنیاد در جریان رسوایی صرافی بیتفینکس و شایعات مربوط به انتشار کوین‌های بدون پشتوانه توسط تتر آگاهیم.
دای به هیچ نهاد متمرکزی وابسته نیست. پشتوانه‌ی آن اتر یا بت است که خود، ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز هستند. علاوه بر این، دای توسط هیچ ارز فیاتی پشتیبانی نمی‌شود و به طور کامل از فناوری بلاک چین استفاده می‌کند.
شفاف و منبع‌باز
کدهای ارز دیجیتال دای منبع‌باز و برای همه در دسترس است. و این باعث افزایش شفافیت در سازوکار دای برای عموم مردم و کاربران می‌شود.
دارای پشتوانه
در قرارداد هوشمندی که دای را منتشر می‌کند، به‌ازای هر یک واحد، مقداری وثیقه در صندوق سپرده‌گذاری می‌شود که ارزش آن حداقل یک و نیم دلار است.
کیف پول‌های دای
دای یک توکن بر بستر ERC-20 اتریوم است. بنابراین می‌توان از کیف پول‌هایی که از توکن‌های اتریوم پشتیبانی می‌کنند، برای ذخیره‌سازی دای استفاده کرد. در ادامه به معرفی چند کیف پول از پلتفرم‌های مختلف خواهیم پرداخت که از این توکن پشتیبانی می‌کنند.
کیف پول‌های سخت‌افزاری
هر سه کیف پول سخت‌افزاری معتبر موجود در بازار، یعنی لجر، ترزور و کیپ‌کی از ارز دیجیتال دای پشتیبانی می‌کنند. کیف پول‌های سخت‌افزاری از لحاظ امنیت بهترین گزینه‌های موجود در بازار ارزهای دیجیتال هستند.
کیف پول‌های تحت وب
کیف پول‌های مای‌کریپتو (MyCrypto)، متامسک (MetaMask) و مای‌اتروالت (MyEtherWallet) مناسب‌ترین گزینه‌ها برای ذخیره‌سازی این ارز دیجیتال در فضای وب هستند. مای‌اتروالت کیف پول رسمی برای ذخیره توکن‌های ERC-20 است و توصیه می‌شود از این کیف پول برای ذخیره دای استفاده شود.
کیف پول‌های موبایلی
در پلتفرم‌های موبایلی نیز کیف پول‌هایی مانند بی‌آردی (BRD)، اج (Edge)، آرگنت (Argent) و Ethos Universal Wallet از دای پشتیبانی می‌کنند.
کیف پول‌های دسکتاپ
در پلتفرم دسکتاپ (ویندوز، لینوکس و مک) می‌توانید از کیف پول‌های اتمیک و اکسودوس برای ذخیره‌سازی دای استفاده کنید.
چگونه دای تولید کنیم
اولین قدم برای تولید دای، داشتن مقداری اتر (یا بت) است. اگر اتر ندارید ابتدا باید از یک صرافی ارز دیجیتال اتر بخرید، خرید اتر به‌طور مستقیم و با ریال از صرافی‌های داخلی نیز امکان‌پذیر است.
برای تولید این ارز دیجیتال باید به بخش وثیقه‌گذاری سایت رسمی میکردائو مراجعه کنید.
در این مرحله با کلیک بر روی عبارت «MetsMask» باید یک کیف پول تحت وب برای خود بسازید. دایِ تولیدشده به حساب همین کیف پول واریز شود. بعد از درست کردن کیف پول، می‌توانید یک صندوق سپرده‌گذاری ایجاد کنید.
همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، با کلیک بر روی عبارت «Open CDP» می‌توانید یک صندوق سپرده‌گذاری را برای فریز کردن اتر و تولید دای ایجاد کنید.
بعد از ایجاد صندوق، ابتدا باید مقدار دای مورد نیاز خود را وارد کنید (۱). سپس با توجه به ارزش اتر در همان لحظه، مقداری اتری را که می‌خواهید وثیقه‌گذاری کنید، تعیین کنید (۲). ارزش دلاری اتر واریزی باید از یک و نیم برابر دایِ درخواستی بیشتر باشد. ماشین حساب وب‌سایت این عدد را برای شما محاسبه خواهد کرد. این میزان، حداقل مقدار اتری است که باید واریز کنید، ولی می‌توانید مبالغ بیشتری هم سپرده‌گذاری کنید. در پایان با کلیک بر عبارت «Collateralize & Generate Dai» دای درخواستی شما تولید شده و به کیف پول متامسک واریز می‌شود (۳). شما می‌توانید آن را به یکی از کیف پول‌های شخصی خود یا به صرافی موردنظرتان انتقال دهید.
نتیجه‌گیری
دای یک ارز دیجیتال باثبات است که قیمت آن تقریباً با یک دلار آمریکا برابر است. دای در اکوسیستم میکردائو و توسط صندوق سپرده‌گذاری تولید می‌شود. این صندوق یک قرارداد هوشمند بر بستر اتریوم است.
برخلاف سایر ارزهای دیجیتال باثبات مانند تتر که قیمت آن‌ها با پشتوانه فیات ثابت می‌ماند، دای با استفاده از یک قرارداد هوشمند غیرمتمرکز و تنظیم عرضه و تقاضا با استفاده از کارمزد حفظ ثبات، ارزش خود را همواره در حول و حوش یک دلار ثابت نگه می‌دارد.
ارز دیجیتال دای طبق آمار کوین مارکت کپ در حال حاضر چهارمین استیبل کوین بزرگ بازار ارزهای دیجیتال است.
