یک کارشناس انرژی راهکار موثر برای مقابله با تحریم را عبور از خام فروشی دانست و گفت: باید نفت را به جای صادرات به شکل خام، در پتروپالایشگاه‌های داخلی تبدیل به فرآورده کنیم و فرآورده‌های پتروپالایشی صادر کنیم.
به گزارش فصل تجارت ، عماد رفیعی، کارشناس حوزه انرژی درباره لزوم استفاده از راهکار افزایش ظرفیت پالایشی نفت خام کشور برای بی اثر کردن تحریم های نفتی آمریکا در برنامه «رهیافت» رادیو اقتصاد گفت: در صادرات نفت خام محموله‌های بزرگ و با حجم بالا صادر می‌شوند و همین مسئله موجب میشود که رصد و پیگیری و تحریم این محموله‌ها با سهولت بیشتری انجام شود.
تعداد مشتری های نفت خام ایران نیز بسیار معدود هستند. نفت ایران کلا می‌تواند خوراک 40 تا 42 پالایشگاه در دنیا قرار گیرد. این 40 پالایشگاه هم در 7 یا 8 کشور واقع شده‌اند. این 8 کشور هم عمدتا در منطقه جغرافیایی شرق آسیا و اروپای جنوبی واقع شده‌اند. حتی دسته‌بندی از این هم جزئی تر میشود.
نفت خام ایران در واقع به 4 منطقه که هاب انرژی هستند، منتقل میشود تا در آنجا تخلیه شود و به این 8 کشور برسد. مثلا کشورهای کره، ژاپن، و چین نفت مورد نیاز خود را از فوب چین دریافت می‌کنند. فوب سنگاپور و فوب روتردام نیز از این جمله هستند.
بنابراین کار امریکا در تحریم نفت ایران بسیار راحت است. 40 پالایشگاه مشخص، واقع در 4 منطقه فوب مشخص که به راحتی می‌توان به کمک ماهواره ها مسیر نفتکش‌های ایران را رصد کرد یا حتی آمریکا آزمایشگاه هایی در دور قبلی تحریم ها در این مناطق فوب قرار داده بود که به هنگام تخلیه، تست شیمیایی این نفت را دریافت و نفت ایران را شناسایی می‌کرد. اخیرا نیاز به آزمایشگاه نیز حتی تا حد یک دستگاه کوچک قابل حمل کاهش یافته است.
رفیعی درباره نوع تحریم نفتی ایران و نحوه تاثیرگذاری آن بر خرید نفت کشور نیز ابراز داشت: تحریم نفت ایران در واقع تحریم شرکت ملی نفت ایران نیست، بلکه تحریم خرید نفت ایران توسط پالایشگاه‌های دنیا است که پالایشگاه‌های خریدار نفت ایران در صورت همکاری با کشور ما، مورد تحریم آمریکا قرار می‌گیرند. بنابراین ما باید از این خام فروشی نفت به صورت کامل خلاص شویم.
این کارشناس انرژی راهکار موثر برای مقابله با تحریم را عبور از خام فروشی دانست و ادامه داد: باید نفت را به جای صادرات در داخل کشور در پتروپالایشگاه‌های داخلی تبدیل به فرآورده کنیم و فرآورده‌های پتروپالایشی را صادر کنیم، چرا که به عنوان مثال فرآورده بنزین با استاندارد یورو 4 در تمام دنیا ویژگی‌های یکسانی دارد، ترکیب شیمیایی یکسانی دارد و قابل شناسایی نیست.
دقیقا برخلاف نفت خام که ما حدود 150 نوع نفت خام مشخص در دنیا داریم. به علاوه صادرات فرآورده از طریق محموله‌های بزرگ و قابل رصد هم نخواهد بود. صادرات فرآورده بیشتر به کشورهای همسایه و از طریق «شبکه مویرگی» یعنی از طریق خط لوله و تانکر صورت می‌گیرد و امریکا نمی‌تواند اطلاعات دقیقی از آن به دست آورد.
دنیا به سمت احداث پتروپالایشگاه‌ها حرکت کرده است
رفیعی در مورد توجیه اقتصادی و سوددهی این طرح نیز افزود: امروزه دنیا به سمت ادغام فرآیندهای پالایش و پتروشیمی در مجتمع‌های پتروپالایشگاهی حرکت کرده است که از صرفه اقتصادی بالاتری نسبت به پالایشگاه برخوردارند. فرآورش نفت خام در یک پتروپالایشگاه شامل تبدیل نفت خام در فرآیندهای پالایشی به مشتقات سوختی از جمله بنزین، گازوئیل، سوخت جت و نفت کوره است، اما از محصولاتی نظیر LPG و نفتا هم می‌توان برای توسعه بخش پتروشیمیایی این واحدها بهره برد و دهها محصول پتروشیمیایی در این زمینه تولید کرد.
وی با بیان اینکه هم‌اکنون با افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس ایران در تمام فرآورده‌های پالایشی از جمله بنزین خودکفا شده است، گفت: در مورد نفت کوره ما از اول انقلاب صادرات داشتیم، اما در مورد سایر فرآورده‌ها، در سال های اخیر با توجه به توسعه برداشت گاز از میدان پارس جنوبی و جایگزینی گاز با خوراک نیروگاه‌ها، گازوئیل نیز صادراتی شده است. با گازرسانی به روستاها در مورد نفت سفید و LPG نیز صادرکننده شده‌ایم، بنابراین واحدهای جدید پتروپالایشی که در ایران ساخته شود، لازم نیست محصولات خود را با قیمت‌های یارانه‌ای و قیمت‌های تکلیفی وزارت نفت به داخل بدهند.
این پتروپالایشگاه‌ها می‌توانند با اقتصاد آزاد محصولات خود را صادرات کنند، بنابراین مشکل زیان‌دهی پالایشگاه‌های قدیمی را نخواهند داشت. از طرفی این واحدها از بازار منطقه‌ای خوبی نیز برخوردار هستند. محصولاتی مثل بنزین امروزه نیاز شدید کشورهای عراق، افغانستان، پاکستان و هند است. بنابراین پتروپالایشگاه های مذکور از سوددهی خوبی برخوردارند، زیرا اولا اقتصاد پتروپالایشگاه در مقایسه با اقتصاد پالایشگاه متفاوت و خیلی بهبود یافته است و ثانیا این واحدها بازار منطقه‌ای و اقتصاد آزاد خواهند داشت.
این کارشناس انرژی درباره تاثیر مثبت این روش بر مسائل پولی و مالی بین‌المللی کشور گفت: این روش موجب گستردگی بیشتر ارتباطات تجاری با کشورهای منطقه میشود که می‌توان با استفاده از روش‌هایی همچون تهاتر با کالاهای دیگر این موضوع را حل نمود.
رفیعی با انتقاد از اینکه مسئولان کشور خصوصا وزارت نفت نباید تنها به دنبال راهکارهای کوتاه‌مدت و غیراصولی باشند، خاطرنشان کرد: چرا مسئولان وزارت نفت و نمایندگان مجلس شورای اسلامی فقط به راهکارهای کوتاه مدت برای مقابله با تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی فکر می‌کنند. در واقع ما تا یک سال آینده مشکلات تحریمی نخواهیم داشت، چراکه در گذشته نیز از شروع تحریم که سال 89 بود تا اثرگذاری اصلی آن که سال 91 بود، بیش از یک سال به طول انجامید که با توجه به این مسئله، در این مدت علاوه‌بر روش‌های کوتاه مدت صادرات نفت خام، می توان به عنوان یک روش جایگزین و اصولی به آماده سازی ظرفیت‌ها برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها نیز فکر کرد. متاسفانه در این زمینه با ضعف رگولاتوری دولت و همچنین بی‌عملی مجلس روبه رو هستیم که موجب شده در سال‌های اخیر به سمت توسعه پالایشگاهی نرویم.
مدل تامین مالی برای احداث پتروپالایشگاه‌ها
این کارشناس همچنین درباره شیوه تامین مالی پروژه‌های پتروپالایشگاهی در شرایط حال حاضر کشور گفت: نقدینگی 1600 هزار میلیارد تومانی که در اقتصاد کشور سرگردان است، می‌تواند منبع مالی بسیار خوبی برای چنین طرح‌هایی باشد. به عنوان نمونه پالایشگاه ستاره خلیج فارس در مدتی که منابع مالی نیاز داشت با انتشار اوراق سلف موازی بنزین توانست از همین سرمایه‌های مردمی 300 میلیارد تومان جذب کند این درحالی بود که 80 برابر این مقدار تقاضا وجود داشت که نشان دهنده تمایل مردم به سرمایه‌گذاری در این زمینه است.
رفیعی درباره طرح کارشناسی که می‌توان برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها پیاده کرد، گفت: برای نمونه ساخت یک پتروپالایشگاه 250 هزاربشکه ای در ایران نیازمند 5 میلیارد دلار سرمایه است. برای تامین این سرمایه طرحی ارائه کردیم که براساس آن یکی از نهادهای توانمند اقتصادی مانند هلدینگ‌های نفت گاز نظیر هلدینگ پارسیان، غدیر، خلیج فارس یا شرکت تاپیکو، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، بنیاد مستضعفان یا سایر نهادهای اقتصادی به عنوان بانی طرح انتخاب شود و سهم 15 درصدی از هزینه اجرا و ساخت آن را پرداخت کند و 85 درصد باقی مانده را از طریق سرمایه‌های مردمی و سهام‌دار کردن مردم در پروژه جمع آوری کند. دولت نیز برای جلب اعتماد مردمی و تضمین اتمام ساخت این پالایشگاه، در سال اول راه اندازی یک سال «تنفس خوراک» به این پتروپالایشگاه بدهد. با این کار در همان سال اول برای پتروپالایشگاه تمام هزینه 5 میلیارد دلاری تامین میشود.
مدیریت ناکارآمد نفت موجب رفتن به سمت خام فروشی شده است
در ادامه این میزگرد رادیویی هدایت الله خادمی عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی درباره راهکار توسعه و استفاده از ظرفیت پالایشی کشور برای مقابله با تحریم‌های نفتی گفت: ما هم اکنون هم توان و قابلیت‌های توسعه پالایشگاهی را داریم همچنین دانش این صنعت را در داخل داریم. تجربه هم نشان داده که برای خرید تجهیزات مشکلی نداریم و سازمان‌هایی هستند که می‌توانند این کار را انجام دهند.
خادمی ادامه داد: متاسفانه تاکنون در کشور قصد توسعه صنعت پالایشگاهی و استفاده از ظرفیت‌های پایین دستی پتروشیمی نبوده و به ساده‌ترین راه یعنی خام فروشی نفت عادت کردیم و همه کارشناسان و حتی رهبری هم بارها به این مسئله تاکید کرده‌اند. متاسفانه دولت‌ها تاکنون برنامه‌ای برای مقابله با خام فروشی نداشته‌اند. از طرف دیگر ورود جاهایی مثل وزارت تعاون و بانک‌ها به حوزه پالایشگاه‌سازی و مدیریت آن‌ها به دلیل نداشتن تخصص موجب ناکارآمدی و بعضا ورشکسته شدن برخی ازپالایشگاه‌ها و پتروپالایشگاه‌ها شده است.
این عضو کمیسیون انرژی عامل اصلی خام فروشی نفت را مدیریت ناکارآمد وزارت نفت بیان کرد و گفت: ما سال‌هاست به آقای زنگنه این انتقاد را بیان کردیم که باید به سمت تولید فرآورده‌ها بروید و از خام فروشی فاصله بگیرید. ایشان با این مسئله مخالف بودند و می‌گفتند که «واردات بنزین ساده‌تر و ارزان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر است.» باید مدیران ما به نفت و مقابله با خام فروشی علاقه‌مند باشد.
علت اصلی خام فروشی نفت
در این میزگرد رادیویی، محمدرضا اکبری، مدیر گروه نفت اندیشگاه تحلیل‌گران انرژی نیز درباره علت اصلی خام فروشی گفت: یکی از علت‌هایی که موجب شده تا اشخاصی همچون آقای زنگنه خام فروشی را بر فروش به پالایشگاه‌های داخلی ترجیح بدهند، سودی است که برای شرکت ملی نفت دارد. وقتی که این شرکت، نفت را صادر می کند 14.5 درصد قیمت نفت در هر بشکه عایدش میشود، اما هنگامی که به پالایشگاه داخلی می فروشد 5 درصد قیمت آن عایدش میشود. پس به لحاظ درآمدی چون به نفع وزارت نفت است اشخاصی مانند آقای زنگنه تمایلی به خام فروشی بیشتر دارند، پس در این حوزه باید موضوع قیمت‌گذاری حل شود تا اختلافات قیمتی موجب غلبه سود خام فروشی بر پالایش و فرآورش نشود.
نقش مهم مجلس در توسعه خام فروشی
در ادامه رفیعی در پاسخ به صحبت های مهندس خادمی افزود: همه تقصیرها را گردن وزارت نفت و مهندس زنگنه نیندازیم. خب در این سال ها مجلس برای توسعه صنعت پتروپالایشگاهی چه کرده است؟ آیا مجلس یک طرح رگولاتوری در این زمینه داشته است؟ همین نکته ای که فرمودند که بودجه وزارت نفت و در واقع باید بگوییم بودجه شرکت ملی نفت از فروش نفت به پالایشگاه های داخلی کاهش می‌یابد و این یک ضعف بزرگ در قوانین کشور است، همین مسئله چرا توسط مجلس پیگیری نشده است و نمی‌شود؟
از ناحیه همین قانون اشتباه، وزارت نفت که در این روزها سرگرم افتتاح پالایشگاه ستاره خلیج فارس است به جای اینکه توسط قوای اصلی و دستگاه های کشور مورد تشویق قرار گیرد، سالی 1 میلیارد دلار بودجه اش کاهش پیدا می کند. یعنی شما از یک طرف وزارت نفت را در گوشه رینگ قرار داده‌اید و از طریق سیاست‌های کلان نظام نظیر سیاست های کلی انرژی، برنامه ششم توسعه و غیره به وزارت نفت امر می‌کنید که خام فروشی را کاهش دهد و از طرف دیگر می‌گویید البته اگر کاهش بدهی، سالی 1 میلیارد دلار بودجه‌ات را کاهش می دهم. این نحوه سیاستگذاری کاملا غلط است و باید اصلاح شود.
نظرات بینندگان